Przedawnione
długi są wbrew pozorom bardzo często dochodzone przez wierzycieli na drodze
sądowej. Nieznajomość prawa powoduje, że dłużnicy nie wiedzą, że nie muszą
takich długów płacić, o ile podejmą określone czynności. Praktyka uczy, że
większość osób na sam widok wyroku sądowego zaopatrzonego w klauzulę
wykonalności dostaje, mówiąc kolokwialnie „gęsiej skórki”. Są skuteczne
sposoby, żeby uwolnić się od przedawnionych długów, nawet wówczas, gdy wyrok
jest prawomocny, a także wtedy, gdy dług jest już u komornika sądowego.
Generalna
zasada prawa cywilnego, mająca zastosowanie do zdecydowanej większości długów,
stanowi zgodnie z dyspozycją art. 118 Kodeksu cywilnego, że długi przedawniają
się, co do zasady po 10 latach. Krótszy termin przedawnienia długów wynosi 3
lata i jest przewidziany dla świadczeń okresowych oraz dla świadczeń związanych
z prowadzeniem działalności gospodarczej. Zasada z art. 118 Kodeksu cywilnego
nie ma zastosowania do terminów przedawnienia przewidzianych w odrębnych
regulacjach, jak choćby w przepisach Kodeksu cywilnego, dotyczących
poszczególnych umów, i tak roszczenia:
-
z tytułu umowy sprzedaży pomiędzy profesjonalistami, przedawniają się po 2
latach;
- z umowy o dzieło - po 2 latach;
-
z umowy najmu przedawniają się po roku;
- z umowy rachunku bankowego przedawniają się po 2 latach;
- z umowy zlecenia przedawniają się po 2
latach;
- z umowy przewozu przedawniają się po roku;
- z umowy przewozu między przewoźnikami przedawniają się po 6 miesiącach;
- z umowy spedycji przedawniają się po 6 miesiącach;
- z umowy ubezpieczenia przedawniają się po 3 latach;
- z umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej przedawniają się po 3
latach, lecz nie później niż po 10 latach od momentu dowiedzenia się o
szkodzie;
- z umowy składu przedawniają się po roku;
- wekslowe przeciwko akceptantowi przedawniają się po 3 latach od dnia
płatności weksla;
- posiadacza weksla przeciw indosantom i wystawcy przedawniają się po roku od
dnia protestu, a w przypadku zastrzeżenia „bez kosztów” przedawniają się po
roku licząc od dnia płatności;
- indosantów między sobą i przeciw wystawcy przedawniają się po 6 miesiącach,
od dnia w którym indosant wykupił weksel, albo w którym sam został pociągnięty
z weksla do odpowiedzialności sądowej.
Terminy
przedawnienia
Podkreślenia
wymaga fakt, że terminy przedawnienia nie mogą być modyfikowane umownie, czyli
zabronione jest zarówno ich skracanie, jak i wydłużanie. Klauzula umowna
przewidująca krótszy lub dłuższy termin przedawnienia roszczeń majątkowych jest
z mocy prawa nieważna i jako taka nie obowiązuje.
Jak
sprawdzić czy mój dług jest przedawniony?
Generalna
zasada mówi, że termin przedawnienia roszczeń majątkowych (np. wierzytelności)
należy liczyć od dnia wymagalności roszczenia. Wymagalność roszczenia następuje
kolejnego dnia po dniu, w którym zobowiązanie powinno być spełnione. Powyższa
zasada, dotycząca terminu od którego powinno się liczyć przedawnienie nie jest
bezwzględna. Wyjątek jest przewidziany w
sytuacji, gdy wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności
przez uprawnionego - wówczas termin liczy się od dnia, w którym roszczenie
stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniejszym
możliwym terminie. Wyjątki początku terminu przedawnienia dotyczą również
przedawnienia roszczeń z poszczególnych umów wymienionych powyżej.
Dla
przykładu:
-
Bieg terminu przedawnienia roszczenia z umowy o dzieło jest liczony od dnia
oddania dzieła, a jeżeli dzieło nie zostało oddane – od dnia, w którym zgodnie
z treścią umowy miało być oddane.
-
Bieg terminu przedawnienia roszczenia z umowy najmu liczy się od dnia zwrotu
rzeczy.
Ważną
rzeczą, wymagającą podkreślenia jest to, że powyższe terminy przedawnienia
roszczeń dotyczą tylko tych roszczeń, które regulują te przepisy. Nie dotyczą
one roszczeń, które nie są wymienione w tych przepisach. Dla zobrazowania
powyższego, np. roszczenia z tytułu
umowy najmu rzeczy, dotyczące naprawienia szkody z powodu uszkodzenia lub
pogorszenia rzeczy, jak również roszczenia najemcy przeciwko wynajmującemu o
zwrot nakładów na rzecz, albo o zwrot nadpłaconego czynszu, przedawniają się po
roku od dnia zwrotu rzeczy. Jeśli któraś ze stron umowy najmu ma jakieś inne
roszczenia, np. o zapłatę czynszu, to termin przedawnienia określa się na
podstawie generalnej zasady z art. 118 Kodeksu cywilnego, który statuuje dwa
terminy przedawnienia roszczeń majątkowych: 10 letni termin i 3 letni termin.
Roszczenie z umowy najmu o zapłatę
czynszu przedawni się po 3 latach, gdyż jest roszczeniem o świadczenie
okresowe. Roszczenie okresowe charakteryzuje się pewną powtarzalną
cyklicznością tak, jak np. comiesięczny czynsz z umowy najmu. Jeśli roszczenie
jest związane z prowadzeniem działalności gospodarczej to przedawnia się
również po 3 latach, chyba że dla danego rodzaju roszczenia jest przewidziany
krótszy termin przedawnienia jak dla powyżej wskazanych roszczeń z umowy najmu.
Pozostałe roszczenia majątkowe przedawniają się po 10 latach.
Terminy
przedawnienia ulegają przerwaniu przez każdą czynność przed sądem lub innym
organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego
rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu
dochodzenia lub ustalenia, albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia
(chodzi tu np. o wytoczenie powództwa przed sądem lub złożenie wniosku
egzekucyjnego do komornika sądowego); przez uznanie roszczenia przez osobę,
przeciwko której roszczenie przysługuje (chodzi tu np. o zapłatę części
należności, rozłożenie zobowiązania na raty, zaakceptowanego podpisem
dłużnika); przez wszczęcie mediacji (chodzi o podjęcie mediacji np. przed
mediatorem sądowym). Po każdym przerwaniu przedawnienie biegnie na nowo. Ważne
z powyższego jest to, by nie uznawać roszczenia wierzyciela, ani nie podejmować
mediacji dotyczącej roszczenia, gdy mamy wątpliwości czy dane roszczenie nie
jest przedawnione. W przeciwnym bowiem razie, przerwiemy bieg terminu
przedawnienia i tym samym nie będziemy mogli zwolnić się z odpowiedzialności za
dług.
Uwzględnienie
przedawnienia roszczenia na zarzut dłużnika
Fundamentalną
kwestią związaną z przedawnieniem roszczeń majątkowych jest to, że sąd nie
uwzględnia przedawnienia roszczenia z urzędu, lecz na zarzut dłużnika. W
przypadku otrzymania nakazu zapłaty czy to w postępowaniu upominawczym, czy to
w postępowaniu nakazowym lub otrzymania wyroku zaocznego, powinniśmy w celu
ubezskutecznienia nakazów lub wyroku zaocznego, podjąć określone działania. W
przypadku nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym oraz wyroku zaocznego,
należy złożyć sprzeciw w terminie 14 dni od otrzymania nakazu zapłaty lub w
terminie 7 dni od odebrania wyroku zaocznego, w którym to sprzeciwie
podniesiemy zarzut przedawnienia (wystarczy zdanie: „Podnoszę zarzut
przedawnienia w całości co do dochodzonego ode mnie roszczenia”).
W
przypadku nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, należy złożyć zarzuty w
terminie 14 dni od otrzymania nakazu zapłaty, w których tak, jak powyżej,
podniesiemy zarzut przedawnienia. Zarzut przedawnienia dotyczy również
postępowania rozpoznawczego, czyli w przypadku rozprawy sądowej. Oczywiście
zarzut przedawnienia nie musi być podniesiony w powyższych terminach. Jest to
jednak najwcześniejszy termin, kiedy można podnieść zarzut przedawnienia
roszczenia na etapie postępowania sądowego. W przypadku zaniedbania
podniesienia zarzutu przedawnienia w powyższych terminach, skutki mogą być
następujące: uprawomocnienie się nakazu zapłaty lub wyroku, nadanie klauzuli
wykonalności takiemu nakazowi lub wyrokowi, następnie skierowanie wniosku
egzekucyjnego do komornika sądowego, łącznie z powyżej wymienionymi tytułami
wykonawczymi, następnie należy spodziewać się zajęć komorniczych, które w
przypadku ich skuteczności, czyli wyegzekwowania dochodzonych należności, nie
podlegają zwrotowi. Tak więc widać, że czas na podniesienie zarzutu
przedawnienia roszczenia jest ograniczony.
Przedawnione
długi w egzekucji komorniczej
Ustawodawca
przewidział również sytuację, gdy przedawnione wierzytelności są już u
komornika sądowego. W takim przypadku dłużnik powinien skierować do sądu
powództwo przeciwegzekucyjne (tzw. pozew o pozbawienie wykonalności tytułu
wykonawczego), w którym to pozwie dłużnik powinien żądać pozbawienia
wykonalności tytułu wykonawczego, ze względu na przedawnienie dochodzonej od
niego wierzytelności.
Żeby
jednak nie stracić tej szansy, gdyż pozew może być rozpoznany przez sąd już po
wyegzekwowaniu przez komornika sądowego dochodzonych należności, w pozwie
dłużnik powinien złożyć wniosek o zabezpieczenie powództwa poprzez zawieszenie
postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez konkretnego komornika sądowego,
pod konkretną sygnaturą. Należy wskazać, który komornik sądowy prowadzi
egzekucję oraz pod jaką sygnaturą, np. „wnoszę o zabezpieczenie pozwu poprzez zawieszenie
postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez komornika sądowego Jana
Kowalskiego przy Sądzie Rejonowym w Warszawie pod sygnaturą KM 2435/11 do czasu
prawomocnego rozstrzygnięcia pozwu”.
Wówczas
sąd wyda szybko postanowienie o zawieszeniu postępowania egzekucyjnego, z
którym należy niezwłocznie udać się do komornika sądowego. Z chwilą doręczenia
powyższego postanowienia komornikowi sądowemu, nie może on podejmować żadnych
czynności egzekucyjnych przeciwko dłużnikowi, w tym dokonywać zajęć czy przekazywać
wyegzekwowanych należności wierzycielowi. Następnie sąd wyznaczy termin
rozprawy, na którym rozpozna pozew, co do meritum czyli co do zarzutu przedawnienia, ewentualnie
wyznaczy termin posiedzenia, na którym rozpozna zarzut przedawnienia.
Decyzja
sądu będzie tu najczęściej jedna, czyli oddalająca powództwo wierzyciela ze
względu na uwzględnienie zarzutu przedawnienia. Tym oto sposobem
odpowiedzialność za przedawnione długi przestanie bezpowrotnie istnieć. Rzadko
zdarza się nieuwzględnienie zarzutu
przedawnienia, np. z uwagi na sprzeczność tego zarzutu z zasadami współżycia
społecznego.
autor: Kancelaria Prawna Skarbiec