Zawieranie umowy
cywilnoprawnej w warunkach, w których powinna być zawarta umowa o pracę podlega
karze grzywny od 1.000 zł do 30.000 zł.
Pracodawcy chcąc ograniczyć koszty
zatrudnienia, a także zmniejszyć ryzyko, jakie niesie za sobą zatrudnienie
pracownika na umowę o pracę (nadgodziny, chorobowe, urlopy macierzyńskie,
urlopy wypoczynkowe itp.), często korzystają właśnie z umów zlecenia albo o
dzieło. Nie zawsze jednak robią to w sposób właściwy narażając się na dotkliwe
konsekwencje.
Zarówno umowa zlecenia jak i o dzieło
należą do umów o świadczenie usług, uregulowane w kodeksie cywilnym.
Umowa zlecenia
Zlecenie należy do najczęściej stosowanych
umów o świadczenie usług. Przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje
się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. Chodzi
tutaj o prowadzenie spraw w zastępstwie i w cudzym interesie. Przyjmujący
zlecenie może podjąć się dokonania czynności prawnej w imieniu dającego zlecenie
jako jego przedstawiciel albo w imieniu własnym. Jest to umowa polegająca na
dołożeniu wszelkich starań przez zleceniobiorcę w celu osiągnięcia założonego
celu. Rezultat nie jest tutaj elementem koniecznym, lecz właśnie te działania w
celu jego osiągnięcia. Na przykład.: ochrona obiektu, obsługa informatyczna
firmy.
Umowa o dzieło
Natomiast w umowie o dzieło przyjmujący
zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający – do
zapłaty wynagrodzenia. A więc chodzi tutaj o wytworzenie dzieła, jako wyniku
zindywidualizowanego wysiłku przyjmującego zamówienie i wydania go z
przeniesieniem stosownych praw na zamawiającego. Jest to więc umowa rezultatu,
co oznacza, że praca wykonawcy musi prowadzić do osiągnięcia konkretnego materialnego
lub niematerialnego efektu. I za ten rezultat przyjmujący zamówienie otrzymuje
zapłatę. Na przykład: sporządzenie projektu architektonicznego, napisanie
programu komputerowego.
Forma umowy
Jeśli przyjmujący zlecenie podejmuje się
działania we własnym imieniu, to wówczas nie jest wymagana żadna forma
szczególna zawarcia umowy. W takim przypadku nie jest także wymagana forma aktu
notarialnego dla zlecenia nabycia nieruchomości.
Natomiast umowa zlecenia, obejmująca
umocowanie do wykonania czynności w imieniu dającego zlecenie, powinna
uwzględniać przepisy o formie pełnomocnictwa. Zgodnie z nimi zlecenie
obejmujące pełnomocnictwo ogólne powinno być zawarte w formie pisemnej pod
rygorem nieważności.
Zawarcie umowy o dzieło podlega ogólnym
regułom dotyczącym umów. Kodeks nie wymaga dla jej zawarcia formy szczególnej.
Forma pisemna wymagana jest wyłącznie dla celów dowodowych.
Ryzyko błędnego zastosowania umowy
Należy pamiętać, że nie można zawierać umów
cywilnoprawnych w sytuacji, gdy spełnione są przesłanki do zawarcia umowy o
pracę wynikające z kodeksu pracy. Do tych przesłanek należą: stałe miejsce i
godziny pracy, podporządkowanie pracodawcy, osobiste świadczenie pracy.
Przesłanki te muszą być spełnione łącznie.
Zawieranie umowy cywilnoprawnej w
warunkach, w których powinna być zawarta umowa o pracę podlega karze grzywny od
1.000 zł do 30.000 zł. Wystarczy jednak, że w łączącym strony stosunku prawnym
wystąpią elementy obce stosunkowi pracy (np. brak podporządkowania poleceniom
służbowym przełożonego, możliwość zastąpienia pracownika osobą trzecią,
ustalanie harmonogramu czasu pracy bezpośrednio przez zleceniobiorcę, ustalanie
wynagrodzenia w oderwaniu od ilości przepracowanych godzin) a zawarcie umowy
cywilnoprawnej będzie jak najbardziej właściwe.
Składki na ubezpieczenia społeczne i
zdrowotne
Za osobę zatrudnioną w ramach umowy o
dzieło nie odprowadza się składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.
W przypadku umowy zlecenia składki są
odprowadzane na normalnych zasadach, liczonych od podstawy, którą stanowi
wynagrodzenie zleceniobiorcy. Składka chorobowa, tak jak w przypadku osoby
prowadzącej działalność gospodarczą, jest dobrowolna.
Jednak jeżeli zleceniobiorca osiąga inne
dochody, np. ze stosunku pracy uzyskuje miesięcznie wynagrodzenie nie mniejsze
niż kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę, wówczas podlegać będzie, z tytułu
zawartej umowy zlecenia, tylko obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu.
Natomiast w przypadku osoby, która
podejmuje się zlecenia w ramach prowadzonej przez siebie działalności
gospodarczej, zleceniodawca nie ponosi żadnych kosztów związanych z obowiązkiem
składkowym za taką osobę. Podlega ona bowiem ubezpieczeniom społecznym i
zdrowotnemu tylko z tytułu prowadzonej przez siebie działalności, czyli sam się
z tego obowiązku rozlicza. Jeśli taka osoba podejmuje się zlecenia
niezwiązanemu z prowadzoną przez siebie działalnością, wówczas zleceniodawca
odprowadza za niego obowiązkową składkę zdrowotną.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego ocenia się
jako obejście przepisów prawa pracy oraz prawa ubezpieczeń społecznych
sytuacje, w których pracodawca zatrudnia pracowników poza czasem pracy na
podstawie umów cywilnoprawnych przy pracach tego samego rodzaju co objęte
stosunkiem pracy. Umowy cywilnoprawne są więc z mocy prawa nieważne i w to
miejsce stosuje się przepisy prawa pracy, które automatycznie rodzą obowiązek
opłacania składek na pracownicze ubezpieczenia społeczne z tytułu zatrudnienia
w pełnym wymiarze pracowników przy wykonywaniu tej samej rodzajowo pracy
zawodowej.
autor:
Kancelaria Prawna Skarbiec
